Referat wygłoszony 26 maja na konferencji pod hasłem „Priorytety etycznego przedsiębiorcy – zysk, misja czy świętość?”

Biblia ukazuje pracę jako podstawowe działanie i obowiązek człowieka, współdziałanie w Bożym dziele stworzenia*. Mówi również o handlu i organizacji pracy, wskazuje nadużycia i niebezpieczeństwa, ale nie odrzuca ani nie potępia takiego działania, które – jak każde inne – może być drogą wszechstronnego rozwoju człowieka, także w porządku duchowym.

Praca jako podstawowe zadanie i środek rozwoju człowieka

O ile dla starożytnych Greków i Rzymian praca, zwłaszcza fizyczna, była ciężarem zlecanym niewolnikom, o tyle dla Izraelitów była normalnym działaniem, powołaniem człowieka przynoszącym mu pokój i radość.

„Pan Bóg zatem wziął człowieka i umieścił go w ogrodzie Eden, aby uprawiał go i doglądał” (Rdz 2,15). Tak pojmowana praca jest służbą oddawaną Bogu, współpracą z Jego dziełem, kontynuacją tego, co On rozpoczął – wspomaganiem Bożego działania. Jest to równocześnie droga samodoskonalenia się człowieka, jego rozwoju jako indywidualnej osoby i jako wspólnoty ludzi.

 O pracy jako prawie ludzkiego życia uczy Księga Powtórzonego Prawa: „Sześć dni będziesz się trudził i wykonywał swą pracę” (Pwt 5,13). Można powiedzieć, że przykazanie jest podwójne, zawiera dwa polecenia: nakazuje odpoczynek w szabat i pracę przez sześć dni w tygodniu.

 Psalmista w hymnie sławiącym Boga głosami całego stworzenia mówi o człowieku i jego pracy: „Człowiek wychodzi do swojej pracy, do trudu swego aż do wieczora” (Ps 104,23). Ludzka praca chwali Boga tak samo, jak wszelkie inne przejawy wspaniałego stworzenia.

Boży zamiar stoi u podstaw ludzkiego działania, z którym wiąże się wysiłek, ale jest to współdziałanie z Bogiem, od którego ono pochodzi. Nawet w raju człowiek nie był od niego wolny.

Księga Mądrości uczy, że od Boga zależą wyniki ludzkiej pracy i Jego darem są umiejętności potrzebne do jej wykonywania: „W Jego ręku i my, i nasze słowa, roztropność wszelka i umiejętność działania” (Mdr 7,16).

O głębokiej radości i poczuciu wewnętrznego pokoju, jakie dają prawo do korzystania z owoców swej pracy w następstwie Bożego błogosławieństwa i uczciwego życia, pisze psalmista: „Szczęśliwy, kto się boi Pana i kto chodzi Jego drogami! Bo z pracy rąk swoich na pewno będziesz pożywał, będziesz szczęśliwy i dobrze będzie ci się wiodło” (Ps 128,1n).

Bóg jako najdoskonalszy organizator pracy

Najwspanialszym przykładem mądrego zarządzania wielką całością jest troska Boga o całe stworzenie.

Księga Mądrości pokazuje pełną miłości troskę Boga o całe stworzenie: „Nad wszystkim masz litość, bo wszystko w Twej mocy, i oczy zamykasz na grzechy ludzi, by się nawrócili. Miłujesz bowiem wszystkie stworzenia, niczym się nie brzydzisz, co uczyniłeś, bo gdybyś miał coś w nienawiści, nie byłbyś tego uczynił. Jakżeby coś trwać mogło, gdybyś Ty tego nie chciał? Jak by się zachowało, czego byś nie wezwał? Oszczędzasz wszystko, bo to wszystko Twoje, Panie, miłośniku życia!” (Mdr 11,22-26).

Natchniony autor mówi też o Bożym wymiarze sprawiedliwości: „Ty jesteś sprawiedliwy i rządzisz wszystkim sprawiedliwie; skazać kogoś, kto nie zasłużył na karę, uważasz za niezgodne z Twoją potęgą. Twoja bowiem moc jest podstawą Twej sprawiedliwości. Wszechwładza Twa sprawia, że wszystko oszczędzasz (…) Potęgą władasz, a sądzisz łagodnie i rządzisz nami z wielką oględnością, bo do Ciebie należy moc, gdy zechcesz” (Mdr 12,15-16.18).

Przykłady przedsiębiorców w Starym Testamencie

Już w Księdze Rodzaju patriarchowie są pokazani jako sprawni organizatorzy, przywódcy plemion, zarządcy wielkich majątków.

Dzieje patriarchów kilkakrotnie mówią o ich zamożności jako przejawie Bożego błogosławieństwa: „A był Abram już bardzo zasobny w trzody, srebro i złoto” (Rdz 13,2). Izaak osiągnął znaczne plony: „Przebywając w tym kraju, zasiał Izaak ziarno i doczekał się w owym roku stokrotnego plonu, gdyż Pan mu pobłogosławił” (Rdz 26,12).

Trzeba też zwrócić uwagę na umiejętności patriarchów odpowiedniego postępowania z ludźmi – sprawność w zarządzaniu (polityka), dążenie do zachowywania pokoju.

Józef, sprzedany przez braci do Egiptu, wykazywał umiejętności organizacyjne w domu Potifara i w więzieniu.

Potem widać sprawność Józefa jako zarządcy – namiestnika w Egipcie, odpowiednika wezyra czy obecnego premiera, który kierował państwem w okresie głodu. Jego zarządzenia przyczyniły się do uregulowania gospodarki tego kraju.

Księga Wyjścia podaje przykład wybitnego talentu artystycznego i wysokich kwalifikacji rzemieślniczych połączonych z umiejętnością organizacji pracy innych: „Napełnił ich mądrością umysłu do wykonania wszelkich prac, zarówno kamieniarskich, jak i tkackich, oraz barwienia fioletowej i czerwonej purpury, karmazynu, bisioru, a wreszcie zwyczajnych prac tkackich, tak że mogli sporządzać wszelkie przedmioty, a zarazem obmyślać ich plany” (Wj 35,35).

Księga Nehemiasza przedstawia troskę przywódcy narodu o odbudowę Jerozolimy, roztropność, dobrą organizację pracy, umiejętne załatwianie pozwolenia u króla perskiego i pomocy u namiestników Transeufratei oraz ofiarność i zaangażowanie narodu w prace.

Stary Testament mówi też o znaczeniu dobrego doradztwa. Mądrość dla Semitów to umiejętność praktycznego postępowania, wykorzystywania doświadczenia własnego i całych pokoleń.

Pierwsza Księga Kronik charakteryzuje grupę zwolenników Dawida: „Z synów Issachara, odznaczających się głębokim zrozumieniem czasów i znajomością tego, co ma czynić Izrael” (1 Krn 12,33). Bardzo ważna jest również umiejętność dobierania właściwych doradców.

Pouczenia Jezusa związane z organizacją pracy

Jezus w swoim nauczaniu często odwoływał się do rożnych dziedzin ludzkiej pracy. W przypowieściach o talentach i minach (Mt 25,14-30; Łk 19,11-27) ważne jest puszczanie pieniędzy w obieg (Mt 25,16; Łk 19,13).

Jezus mówi o solidnym zakładaniu winnicy: wymienia czynności potrzebne do przygotowania wszystkiego, by mogła dobrze funkcjonować: Mówi również o budowaniu wieży oraz potrzebie przewidywania i obliczania koniecznych wydatków: „Bo któż z was, chcąc zbudować wieżę, nie usiądzie wpierw i nie oblicza wydatków, czy ma na wykończenie? Inaczej, gdyby położył fundament, a nie zdołałby wykończyć, wszyscy, patrząc na to, zaczęliby drwić z niego: ≪Ten człowiek zaczął budować, a nie zdołał wykończyć≫” (Łk 14,28-30).

Pouczenia apostolskie związane z organizacją pracy

Święty Jakub zaleca też, by nie przeceniać znaczenia doczesnych zabiegów, pracy i handlu zapewniających zysk i dostatek na tym etapie życia: „Teraz wy, którzy mówicie: ≪Dziś albo jutro udamy się do tego oto miasta i spędzimy tam rok, będziemy uprawiać handel i osiągniemy zyski≫, wy, którzy nie wiecie nawet, co jutro będzie. Bo czymże jest życie wasze? Parą jesteście, co się ukazuje na krótko, a potem znika. Zamiast tego powinniście mówić: ≪Jeżeli Pan zechce, a będziemy żyli, zrobimy to lub owo≫” (Jk 4,13-15). Trzeba pokładać ufność w Bogu i pamiętać o względnej wartości ludzkich planów.

Podane przykłady dobrej pracy i umiejętności kierowania pracą innych pokazują, że ta ważna dziedzina jest uczestnictwem w Bożym dziele stwarzania świata i może być drogą do wszechstronnego rozwoju człowieka, także do jego uświęcenia.

[issuu width=720 height=441 backgroundColor=%23222222 documentId=111202130837-1ed41e671cf6479e983808ae6dbc9256 name=talent-biuletyn username=duszpasterstwotalent tag=duszpasterstwo unit=px id=e31d2abf-082c-6761-9ed5-fec3529d063d v=2]